Zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

Skorzystanie z dobrodziejstwa dobrowolnego poddania się odpowiedzialności wymaga finalnie zezwolenia sądu. Rozpoznanie wniosku o zastosowanie takiego środka karnego następuje w sposób nad wyraz prosty i szybki. Stanowi to niewątpliwie jedną z licznych zalet omawianej insytucji. Prostota i szybkość rozpoznania wniosku wyraża się w tym, że sąd orzeka o kwestii dobrowolnego poddania się odpowiedzialności na posiedzeniu, a nie na rozprawie. Dodatkowo ustawodawca nakłada na sąd wymóg niezwłocznego rozpoznania wniosku. Skład sądu jest w tym wypadku zawsze jednoosobowy.

1. Prawo udziału w posiedzeniu

Prawo udziału w posiedzeniu sądu co do zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przysługuje sprawcy i jego obrońcy. Wyjątkowo prawo to przysługuje również przedstawicielowi ustawowemu sprawcy, który ukończył lat 17, ale nie ukończył lat 18. Niestawiennictwo tych osób na posiedzeniu nie tamuje rozpoznania wniosku.

Co do zasady ustawodawca nie wymaga obligatoryjnego stawiennictwa finansowego organu postępowania przygotowawczego. Dotyczy to również jego przedstawiciela. Wyjątek w tej mierze dotyczy sytuacji, w której prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej.

2. Rodzaje rozstrzygnięć sądu I instancji.

Uwzględnienie wniosku następuje w formie wyroku. Sam wyrok jest zaś alternatywą dla wyroku skazującego. W wyroku udzielającym zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności sąd orzeka wobec sprawcy:

• tytułem kary grzywny kwotę przez niego uiszczoną,
• przepadek przedmiotów, ale tylko w granicach, na które sprawca wyraził zgodę, zaś w razie niemożności złożenia przedmiotu przepadku, przepadek ich równowartości pieniężnej.

Nieuwzględnienie wniosku następuje z kolei w drodze niezaskarżalnego postanowienia i skutkuje zwróceniem sprawy finansowemu organowi postępowania przygotowawczego. Uiszczone przez sprawcę kwoty podlegają zatrzymaniu do zakończenia postępowania jako zabezpieczenie grożących mu kar, środków karnych lub innych środków oraz kosztów postępowania. Zwrot sprawy nie oznacza jednak, że ponowne zgłoszenie wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest wykluczone.

3. Postępowanie odwoławcze

W praktyce, choć zdarza się to sporadycznie, możliwe jest zaskarżenie wyroku sądu w drodze apelacji. Podstawy apelacyjne są jednak w tym przypadku dalece zawężone. Dotyczą obrazy prawa materialnego, która wyraża się w:

• orzeczeniu wobec sprawcy tytułem kary grzywny kwoty innej niż uiszczona,
• orzeczeniu wobec sprawcy przepadku przedmiotów lub uiszczenia ich równowartości w zakresie nieobjętym jego zgodą.

Należy jednak odnotować, że podstawą odwoławczą mogą być również z natury rzeczy kwalifikowane uchybienia procesowe mające postać bezwzględnych przyczyn odwoławczych, o których mowa w art. 439 k.p.k.

Rozpoznanie apelacji następuje w sposób zbliżony do rozpoznania wniosku przed sądem I instancji. W tym wypadku sąd odwoławczy orzeka na posiedzeniu. Skład sądu jest przy tym jednoosobowy. Sąd odwoławczy nie jest przy tym w jakikolwiek sposób skrępowany orzeczniczo. Zaskarżony wyrok może utrzymać w mocy, zmienić lub uchylić. Władny jest także do umorzenia postępowania karnego.

W sprawach o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności dopuszczalne jest wniesienie kasacji lub złożenie wniosku o wznowienie postępowania. Odbywa się to jednak w ściśle określonych przypadkach, o których stanowi Kodeks postępowania karnego, a nie Kodeks karny skarbowy.

4. Skutki zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

Podstawowym skutkiem zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest przypisanie sprawcy odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Wyrok zezwalający na zastosowanie tego środka karnego ma więc charakter wyroku skazującego. Nie jest to jednak wyrok tożsamy z klasycznym wyrokiem skazującym. Kolejnym skutkiem zezwolenia jest bowiem swego rodzaju zakaz adresowany do organów państwowych w zakresie wpisywania takiego wyroku do Krajowego Rejestru karnego. Poza tym uiszczenie określonej kwoty tytułem kary grzywny za przestępstwo skarbowe w trybie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie stanowi przesłanki szczególnej recydywy skarbowej, o której mowa w art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s.

5. Uwagi końcowe

Na zakończenie warto odnotować, że w aktualnym porządku prawnym nie ma limitu ilości skorzystania przez sprawcę z tego rodzaju dobrodziejstwa. Przy spełnieniu ogólnych przesłanek zastosowania tej instytucji sprawca może zatem skorzystać z niej w innym postępowaniu lub postępowaniach, których przedmiotem są odrębne czyny zabronione. Nadto należy mieć na względzie, że w obowiązującym porządku prawnym nie istnieją jakiekolwiek rejestry zastosowania wobec tego samego sprawcy wspomnianego środka karnego.

Omawianą instytucję należy ocenić pozytywnie. Uwzględnia ona bowiem interesy Skarbu Państwa, a także interesy sprawcy. Pozwala na szybkie, sprawne i co do zasady zakończone powodzeniem dla finansowego organu postępowania przygotowawczego załatwienie sprawy. Sprawca unika zaś stygmatyzacji skazania i w świetle obowiązujących rozwiązań prawnych pozostaje osobą niekaraną.

Mając problem natury karnoskarbowej warto zatem rozważyć skorzystanie z zarysowanej instytucji. Warto również skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej ze strony adwokata. Pozwoli to nie tylko na rzetelną ocenę sprawy, ale również na osiągnięcie porozumienia z finansowym organem postępowania przygotowawczego, co stanowi najistotniejszy element dla zastosowania tego osobliwego środka karnego.

adw. Szymon Janiga