Aspekty prawne służby w obcym wojsku 

Wszczęcie i prowadzenie wojny napastniczej przez Rosję w Ukrainie ożywiło m.in. tematykę zaciągu do służby w obcym wojsku i obcej organizacji wojskowej. Do takowej służby zachęca sam Wołodymyr Zełenski. Kilka dni temu ogłosił stworzenie międzynarodowego legionu ochotników do obrony Ukrainy. Na jego wezwanie zgłaszają się m.in. obywatele Polski. Koniecznym jest zatem podkreślenie, że przyjęcie służby w takim legionie, bez względu na przyświecający mu cel, odbywa się za zgodą organu wojskowego. Dzisiejszy wpis poświęcony będzie omówieniu zasad uzyskania takiej zgody. Przywołane zostaną również konsekwencje prawne służby w obcym wojsku, w tym organizacji wojskowej bez wspomnianego zezwolenia.

Zasady udzielania zgody obywatelom polskim na służbę w obcym wojsku lub obcej organizacji wojskowej

Uzyskiwanie zgody na służbę w obcym wojsku lub obcej organizacji wojskowej stanowi materię ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (art. 199a-199f). Udzielenie zgody lub jej odmowa wyrażane są w drodze decyzji administracyjnej. Zaznaczyć jednak należy, że zgoda nie jest wymagana w przypadku obywatela polskiego, będącego zarazem obywatelem innego państwa, który mieszkając w tym państwie, podejmuje się w nim służby wojskowej.

Warunki formalne wniosku

Procedurę uzyskania zgody inicjuje wyłącznie wniosek zainteresowanego. Składa się go na piśmie wg wzoru. Do wniosku należy przedłożyć szereg zaświadczeń:

• o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego,
• naczelnika urzędu skarbowego o braku zaległości podatkowych,
• właściwego ZUS lub KRUS o braku zaległości z tytułu składem na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
• z Krajowego Rejestru Sądowego o niefigurowaniu w rejestrze dłużników niewypłacalnych,

a ponadto oświadczenie zainteresowanego o niefigurowaniu w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.

Właściwość organów

Co do zasady zgoda udzielana jest przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Warunkiem poprzedzającym jej wydanie jest zasięgnięcie opinii Ministra Obrony Narodowej i ministra właściwego do spraw zagranicznych lub organów przez nich upoważnionych. W przypadku byłych żołnierzy zawodowych zgody udziela lub odmawia Minister Obrony Narodowej. W tym wypadku niezbędne jest zasięgnięcie opinii ministra właściwego do spraw zagranicznych lub organu przez niego upoważnionego. Zainteresowani, którzy mieszkają lub przebywają czasowo powyżej 3 miesięcy zagranicą, składają wniosek do wspomnianych organów za pośrednictwem polskiego urzędu konsularnego.

Przesłanki uzyskania zgody

Do przesłanek uzyskania zgody należy m.in. odbycie zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego, przeniesienie do rezerwy bez ich odbycia, a poza tym nieposiadanie przydziału mobilizacyjnego lub przydziału organizacyjno-mobilizacyjnego. Istotne jest jednak aby służba nie naruszała interesów RP. Służba nie może być również sprzeczna z prawem międzynarodowym. Nadto nie może ona wpływać na zadania wykonywane przez Siły Zbrojne.

Odpowiedzialność karna za służbę w obcym wojsku lub obcej organizacji wojskowej

Przejście do porządku dziennego przez obywatela polskiego nad wyżej zarysowaną procedurą co do zasady stanowi akt zdrady, albowiem abstrakcyjnie naraża na niebezpieczeństwo obronność własnego kraju. Jest to zarazem przestępstwo stypizowane w art. 141 § 1 k.k. Zgodnie z tym przepisem: kto, będąc obywatelem polskim, przyjmuje bez zgody właściwego organu obowiązki wojskowe w obcym wojsku lub obcej organizacji wojskowej, podlega karze od 3 miesięcy do 5 lat. Przez obce wojsko lub obcą organizację wojskową rozumie się również siły zbrojne o charakterze międzypaństwowym, a więc m.in. legion, o którym wspomina prezydent Ukrainy. Wyjątek od opisanej zasady dotyczy sytuacji skrajnych, w których obywatel polski nie musi uzyskiwać zgody na przyjęcie służby w obcym wojsku. Odwołuje się do niego art. 141 § 3 k.k., zgodnie z którym: nie popełnia przestępstwa określonego w § 1 obywatel polski będący równocześnie obywatelem innego państwa, jeżeli zamieszkuje na jego terytorium i pełni tam służbę wojskową.

Uwagi końcowe

Tym samym niemalże wszyscy obywatele polscy zainteresowani wcieleniem w życie apelu prezydenta Ukrainy muszą przejść przez złożoną procedurę administracyjną. W przeciwnym wypadku mogą spotkać ich nieprzyjemne konsekwencje. Pamiętać jednak należy, że w art. 141 § 1 k.k. mowa jest o obowiązkach wojskowych. Wykluczone z pola penalizacji jest zatem podjęcie się w obcym wojsku czynności o charakterze usługowym (np. cywilna obsługa wojska, praca na kuchni, produkcja sprzętu obronnego).

adwokat Szymon Janiga